S Ö Z A L T I

28 may 1997 b.dortmund - yuventus matçı | idman

1996-97 Uefa çempionlar liqasının finalı. Hazır dortmund da finala çıxmışkən yad ediləsi oyunlardan biridi. Bura qədər 1995 və 1996 bundesliqa çempionu olan Dortmund o sezon b qrupunda 6 oyuna 4 qələbə, Polşanın widzew lodz klubu ilə 2-2 heç-heçə və evdə atleticoya 1-2 hesabla məğlub olaraq 13 xal və averajla Atletico Madridin gerisində 2-ci olmuşdu. Juventus isə c qrupunda 5 qələbə və səfərdə Rapid wienlə 1-1 qalaraq 1-ci olmuşdu. Yeri gəlmişkən, fənərbağçanın Manchester unitedi elvir boliçin qoluyla 1-0 məğlub etdiyi həmin o məşhur oyun da bu qrupda baş vermişdi. Bununla da Unitedin Avrokubok oyunlarında Old Trafforddakı 40 illik məğlubiyyətsizlik seriyası başa çatmışdı.
4/1-də dortmund 1996-cı ilin Fransa çempionu və öz qrupunu 1-ci bitirən Auxerre-i rahatlıqla 3-1 və 0-1 hesabı ilə keçir. Yuventus da nisbətən rahat rəqib olan norveçin rosenborg klubunu 1-1 və 2-0 la keçir. ( deyirəm dönəmin çempionatlarına baxe. İndi nəinki Rosenborgu və Auxerre-i hətta o dövrün güclü Hollandiya klublarını da 8/1-də görmək çətin məsələdi. Türklər demiş makas çox açılıb.) yarımfinalda borussiya Manchester unitedi hər iki oyunda da 1-0 məğlub edir. Maraqlıdı ki, bu matçlar 2024 sezonunun psg ilə olan oyunlarının kopyasıdı. Juventus 1996-cı ilin finalında qalib gəldiyi Ajaxı 1-2 və 4-1 hesabı ilə darmadağın edir. Bu arada Ajax da 1994-95 çempionlar liqası çempionu idi. İzlədiyim ən yaxşı Ajax komandalarından biri idi. Milanı həm öz qruplarında 2 dəfə, həm də finalda keçmişdilər. Z kuşağı nə var bunda? Milan onsuzda zəifdi desə də, söhbət əfsanə milandan gedir.
Və 28 may 1997. Bavariyanın keçmiş evi Münhen olimpiya stadionu. Möllerin, kohlerin, riedlenin, chapuisatın və baş məşqçi ottmar hitzfeldin dortmundu deşamın, zidanın, vierinin, Del pieronun və əfsanəvi baş məşqçi, bundan 9 il sonra İtaliya milli komandasına dünya çempionluğu qazandıran marçello lippinin yuventusuna qarşı. Əlbəttə ki, keçən ilin çempionu Yuventus favorit idi. Amma 29-cu və 34-cü dəqiqədə euro 1996-da ingiltərənin xəyallarını puç edən Karl heinz riedle səhnəyə çıxdı. Yuventus şok olmuşdu. 1-ci dövrə belə bitdi. 2-ci dövrədə isə nələr oldu nələr. Zidanın dirəkdən dönən topu, vierinin əl ucbatından sayılmayan qolu və del pieronun əla daban qolu. Hesab 2-1 olmuşdu. Amma 70-ci dəqiqədə Chapuisatın əvəzinə meydana daxil olan və bütün karyerasını yalnız Borussiya dortmunda fəda edən Lars Ricken abimiz oyuna girdi. Və girəndən 16 saniyə sonra çempionlar liqası finallarının bəlkə də ən yaxşı qolunu vurdu. Yuventusun qapıçısı peruzzi çox öndə dayanırdı oyunlarda. Bunu görən möller pası Rickenə verir və Ricken xarüqə yaradır. 20 dəqiqə sonra isə oyun bitir. Və dortmund tarixinin ilk çl finalında qalib olur. Haşiyəyə çıxım: 2013-də bavariyaya uduzan dortmund da pis komanda deyildi. Sadəcə bəxtləri gətirmədi. Bu il isə Real madridlə işləri çox çətin olacaq. Çempionluq xəyaldır. 27 il öncə də xəyal idi amma bacardılar. Görək bu il necə olacaq.

Əfsanəvi fosforlu sarı forması ilə Dortmund komandası


Həmin o məşhur vuruş



Seremoniya





Bu da türkçə icmal

https://www.dailymotion.com/video/x60fuiv

tissot prx | texnologiya

Son illərin ən "xod" gedən qol saatı. Ölkəmiz standartları üçün baha olsa da 1000 dollardan ucuz olduğu üçün birinci dünya ölkələrində "affordable" seqmentinə daxil olur.


Tissot, saatın dizaynının 70-ci illərdə satdığı tissot seastar modelindən götürüldüyünü deyir.

Amma həmin seastar modelinin dizaynının da Audemars Piguet royal oak-dan ilhamlandığını hər kəs yaxşı bilir.

Saatın bilərziyi royal oak-da olduğu kimi inteqrasiya olunmuş bilərzikdi. Yəni bilərziyin saatın gövdəsinə birləşən birinci parçası gövdəyə inteqrasiya olununub və tam qatlanmır.

Elə bu səbəbdən də saatın ayaqdan-ayağa (lug to lug) uzunluğu xeyli böyükdü. Belə olan halda qol ölçünüz incədisə saatın bilərziyi qolunuzdan kənara "daşır".

Normalda 42-43 mmlik saatları rahatlıqla taxan mənim belə biləyimdə 40 mmlik versiyası böyük görünürdü. Ona görə alarkən taxıb yoxlamaq lazımdı.
Kvars versiyada sferblat sadə dizayndadı. Xəfif sunburst effekti var.

Mexaniki versiyada isə vafli dizaynına sahibdi

Saatla bağlı ən böyük müzakirə mövsuzu içindəki mexanizmdir. Powermatic 80 mexanizmi 80 saat enerji rezervi versə də mexanizmin bəzi detallarının plastik olması fikir ayrılığına səbəb olub. Bəziləri plastik detalların metal detallar kimi bir-birinə sürtünərkən yeyilmədiyini və buna görə uzunömürlü olduğunu deyir. Bəziləri də plastik detalların aztapılan olduğu üçün saatın təmirinin çox çətin olduğunu deyir.
Saatın populyar olmasına görə tonla fərqli rəngi və versiyası mövcuddu.
35 və 40 mm-lik kvars versiya

35 və 40 mm-lik mexaniki versiya

42 mm-lik mexaniki xronoqraf versiya


Və ən bərbad versiya olan digital versiya


Alternativi üçün (baxma: citizen tsuyosa)

ray ban | sağlamlıq

1936-cı ildə qurulmuş olub 1999-cu ildən etibarən luxottica'nın tərkibinə alınan, Verdiyin pulun son qəpiyinə kimi layiq olan,
aviator wayfarer və clubmaster seriaları ilə məşhurlaşmış amerika mərkəzli eynək şirkəti. bütün təbəqələrdən olan insanlarçün əlçatan olan azsaylı brendlərdən biridir. Bir milyarderin də gözündə görmək mümkündür, orta gəlirli insanın da.

Materialının premiumluğunu əlinə aldığın andaca hiss edilir. möhkəm, dözümlü olmasına baxmayaraq yüngül və keyfiyyətli materialdan olması sayəsində burunun üstündə gözəçarpan izlər qoymur və eynək taxdığını belə unutdurur adama. Lensləri modeldən asılı olaraq polikarbonat və ya mineral şüşədir. Onsuz da yetəri qədər pul verilir deyə, məncə, bir azca artıq ödəyib mineral şüşə olanı almaq daha məntiqlidir.

Almaq istəyənlər üçün texniki 1-2 detala deyinim. Yəqin ki, eynək taxan hər kəs "50/22/150" tipli yazıların çərçivə ölçüsü, burun hissənin genişliyi və sap uzunluğunu bildirdiyindən agahdır. Deyildisə də, artıq öyrənmiş oldu. ray-ban Modellərinə göz atarkən əlavə olaraq, əksər hallarda "g15" yazısını görmək mümkündür. G15 ray-ban'in 1937-dən bu yana istehsal etdiyi ən əsas şüşəsidir. G15-lə bərabər "b15" yazısını da görmək mümkündür. Bu kodlar şüşənin kodlarıdır. "g" hərfi "green", "b" hərfi "brown" sözündən gəlir, şüşənin rəngini bildirir. "15" rəqəmi isə lenslərin filter göstəricisidir. işığın 85%-ni bloklayıb 15%-ni buraxdığını göstərir. Təbii ki, bunlar standart (yəni sadəcə uv qorumalı) lenslərə aiddir, polarizə lenslərdə durum dəyişir.

Polarizənin də nə olduğunu bilməyənlər üçün qısaca izah edim. Polarizə qat gözün yorulmaması və daha aydın görüş üçün istifadə olunur. Ən əsas özəlliyi rəngləri daha kontrastlı, daha canlı verməsi və ən əsası da, yansımaları önləməsidir.

Yansıma deyərkən işığın qışda qarın, buzun, yayda asfaltın, maşınların, suyun üzərində yaratdığı bütün növ üfüqi olan parıltıları nəzərdə tutulur. Düzü, yuxarıdakı şəkildə bir az şişirdilib, ancaq məntiqi başa düşmək üçün yetərlidir. Bu arada, diqqət etdinizsə, bir əvvəlki cümlədə "üfüqi" sözünə xüsusi vurğu etdim. Çünki şaquli olan(məsələn, yandan və ya binaların şüşələrindən gələn) parıltıları önləmir. Əslində, polarizənin niyə belə işlədiyinin məntiqini mən də tam dəqiq bilmirəm* biri çıxıb bu barədə entri yazsa, əla olardı . Ancaq müqayisə olaraq fotoqrafiyadan anlayışlı şəxslərə polarizə lens filterləri üzərindən başa sala bilərəm. İstifadə edənlər bilir ki, bu filterlər lensin önünə taxılanda təkər kimi 360 dərəcə döndürmək olur. Duruma uyğun olaraq onu fırladıb fotosu çəkiləcək yeri polarizə edirik. Lakin gün eynəklərində şüşənin üzərinə əlavə vasitə taxılmayıb birbaşa olaraq şüşənin özünə çəkildiyindən sadəcə müəyyən limitli bir bucaq altında olan parıltıları önləyir. işığı yansıdan və gözü yoracaq olan parıltılar əksər hallarda qar, buz, qızmar günəş altındakı asfalt, maşınların və suların səthləridir, hansılar ki, yerə üfüqi şəkildə paraleldir, ona görə də eynəklərdə şaquli yox, üfüqi işığın qarşısını alacaq formada polarizə qat çəkilir. * nəsə elə bil çox qəliz oldu

Bir ray-ban Eynəyi seçərkən onun polarizə olub-olmamasını anlamaq isə çox bəsitdir. Bütün Ray-ban eynəklərinin sağ (öndən baxanda sol) şüşəsinin küncündə marka adı kimi "ray-ban" yazısı olur. Əgər eynək polarizədirsə, marka adının yanına bir də "p" hərfi qeyd olunur

və şüşənin üstündə standart olaraq "g-15" stikeri deyil də, "polarized" yazılı sticker olur.

Eyni zamanda kodlama olaraq da eynəyin sol sapının içərisində ən sonda rəqəm və "p" hərfi ilə işarələnir. Misalçün öz eynəyimdəki kod:

Eynəyin qutusunun içərisində çıxan təlimatda sapdakı son 2 rəqəm və hərfin eynəyin günəş radiasiyasına qarşı nə dərəcədə qorunma təmin etdiyini bildirdiyi qeyd oıunub:
0 - çox zəif
1 - zəif
2 - orta
3 - yüksək
4 - çox yüksək
"n" hərfi "normal", "p" hərfi də dediyimiz kimi "polarized" anlamına gəlir.

Reddit'dən tutmuş quora'ya, ordan da üzü türk forumlarına qədər saysız-hesabsız başlıq açılaraq soruşulan, hətta bakıdakı rəsmi satış yerlərində belə cavabı tam əminliklə verilə bilməyən bir suala tam rəsmi bir cavab vermiş olum. Məsələ belədir ki, insanlar eynək alarkən "uv400 yoxsa polarized?" seçiminə düşürlər. Hər zaman da sual yaranır ki, "görəsən, polarizə eynəklər həm də uv400-dür?". Özüm keçən ay araşdırma edəndə dəqiq cavab tapmadığım üçün şirkətin amerikadakı müştəri xidmətlərinə mail yazdım. Sağ olsunlar, gün ərzində də cavabladılar və buradan elan edirəm mən də -*
"bütün ray-ban eynəklər uv400 qorumalı şüşəyə sahibdir. mavi işığın böyük çoxluğunu, uv-a və uv-b kimi zərərli şüaların isə 100%-nin qarşısını alırlar. yəni polarizə olan ray-ban'lar həm də uv400-dür. Lakin özlərinin qeyd etdiyi bir əmmanı da deyim. Polarizə olan ray-ban eynəklər g-15 (və ya b-15) kodlu şüşəyə sahib olduqları deyilsə də, "texniki olaraq" 15 sayılmırlar. Çünki mail'də qeyd olunmuşdu ki polarizə olduğundan bu şüşə normal işığın 89%-ni bloklayır və 11%-ni keçirir. Bu da "texniki olaraq" şüşənin g-15 deyil də g-11 olmasına gətirib çıxarır.

Son olaraq, ümumən gün eynəyi almaq istəyənlərə eynəksiz gəzəndə gözləri sulanan biri kimi mənim tövsiyəm o olardı ki, mütləq şəkildə polarizə olan eynək alsınlar* polarizə ray-ban üçün əlavə 50$ ödəməlisiniz . Xüsusilə də maşın sürənlər, uzun yola çıxanlar üçün həyat qurtaran şeydir polarizə eynək. Çünki mən özüm sadəcə uv400 olan eynək taxanda davamlı şəkildə "eynəyin də var, niyə gözlərini qıyırsan?" deyirdilər. Bunu istifadə edəndən sonra anladım ki, problem polarizə olmamasında imiş: o yansımalar gözümü qamaşdırırmış. Həmçinin, 200, 300, 500 - hər nə qədərdirsə, pula qıyın, mütləq şəkildə eynək işinin içində olan markaları alın. Ray-ban olmasın, olsun persol, oakley, tom ford, prada və s. Əsas odur güvənilir brend olsun. Həm də ki, yazıda qeyd etdiyim 85-89% işığı bloklamaq məsələsi də gözünüzü qorxuzmasın. İllər Əvvəl 50-60 manatlıq poddelka eynək taxırdım, hansı ki bildiyin adi qara plastik idi, "gün eynəyi" adı altında qaraldırdı hər yeri. Kiminsə axşam vaxtı gün eynəyi taxdığını görəndə də qəribsəyirdim ki, kor kimi heç yeri görmədiyi halda bu niyə gözündən çıxarmayıb? Dünən başıma gələn bir hadisədən sonra indi anlayıram o insanları. Dünən axşam şəhərdə dostumla qarşılaşanda "hava qaralıb, gün eynəyi niyə taxmısan?" deyəndə ayıldım ki, eynəyimi dəyişməmişəm, gözümdə qalıb. İnsan kağız üstündə "89% işığı bloklayır" cümləsini görəndə elə bilir ki, hər yeri zil qaranlıq edəcək. Di gəl ki, digər şəffaf eynəyimdən tək fərqi ətrafı cüzi bir yaşıl filterlə göstərməsidir, hansı ki buna rəğmən əşyaların rənglərində və tonlarında bir qram dəyişiklik yoxdur, necədirlərsə elə də görünürlər. Amma bununla belə günəş və ümumiyyətlə, digər işıqlar insanın gözünü bir qram da yormur* türklər demiş, ohh, dünya varmış. İndi oturub illərdir niyə ağıl edib düz-əməlli bir gün eynəyi almayıb gözlərimə əziyyət vermişəm deyə heyifsilənirəm.

Yekun olaraq, Ortalıqda həddindən çox geydirmə ray-ban var. Əvvəllər original ilə fake arasındakı fərqi lazer ilə şüşəyə qazınmış "rb" loqosundan, kodlardan və s şeylərdən anlamaq asan idi, amma indi elə fake ray-ban'lar var ki, heç illərin optikaçısı belə ayırd edə bilmir hansı originaldı, hansı fake. Yuxarıda bir yazar hər gələnin gözündə ray-ban olduğunu deyib, ancaq demək olar 90%-i fake ray-ban'dır. Odur ki, rəsmi satış nöqtələrindən almaq lazımdır. Bakıda occi və 28 mall'dakı sunglasshut mağazalarını məsləhət görürəm. Əsas da sunglasshut. Çünki ray-ban şirkəti luxottica'nın tərkibindədir və sunglasshut da luxottica qrupun məhsullarını satan ən əsas mağazadır. Türkiyədən alınacaqsa, atasun optik və elə ordakı sunglasshut məsləhətdir. Amma məncə, ən yaxşısı ya amazon'da rəsmi ray-ban mağazından və ya elə sırf ray-ban'ın öz saytından almaq ən yaxşıdır. 10-15 gün gözlə, amma ən azından için rahat olsun ki, tamamilə original, keyfiyyətli və ömürlük bir eynək almış olacaqsan. Həm də ki, öz saytında digər yerlərdə olmayan hər cürə "option"ları görmək mümkündür. İstədiyin kimi çərçivə, şüşə rəngini, polarizə olub-olmamasını, hətta üzərinə lazerlə söz yazılmasını belə seçmək olur. Şəxsi zövqümcə elə ən yaxşısı, wayfarer modelini almaqdır. 70 illik klassikləşmiş dizayn elədir ki, hər tip üz quruluşuna, hətta eynək yaraşmayan insanlara belə yaraşır. Əslində, wayfarer özü öz içərisində "classic/ ease/ new/ folding/ mega" olaraq 5 tipə bölünür. Entri yetəri qədər uzun olduğundan model fərqlərinə girib daha da uzatmaq istəmədim. 2 ay elə didik-didik araşdırma elədim ki, bildiyin satış mütəxəssisinə çevrilmişəm :d. Odur ki, almaq fikrinə düşən olsa, heç çəkinmədən mesaj qutumu yaşıllandıra bilər, əlimdən gələn hər köməyi edə bilərəm.

1984-85 serie a sezonu | idman

Serie a tarixinin ən gözlənilməz sonla başa çatan sezonu. Ümumiyyətlə bu sezon bir çoxlarına görə "serie a-nın serie a olduğu illər" ifadəsinin ilk ilidir. Amma real yanaşsaq 1982-83 sezonundan, yəni Michel Platininin Yuventusa transferindən sonra hər şey möhtəşəm olmağa başlayır. Zatən Yuventusda Gaetano Scirea, Antonio cabrini, Marco Tardelli, ən yaxşı çempion ola bilməyən komanda olan 1982 Braziliyasını ağlar qoyan Paolo Rossi və gəlmiş keçmiş ən yaxşı qapıçılar siyahısında mənə görə ilk 3-lükdə olan Dino Zoff da var idi. Platini gələndən sonra olur konfet.
Amma gələk bu sezona. Əsas Komandaların vəziyyətini ayrı-ayrı yazmağa çalışacam.
Yuventus keçən sezonu çempion olaraq bitirmiş və ümumilikdə 21 çempionluğa çatmışdı. Yayda lazionun super ulduzu Bruno giordano ilə razılığa gəlsələr də, bruno sonradan astronomik maaş tələb edir və iş pozulur. Zatən bu sezon lazio da serie b-yə düşür. Bruno da növbəti sezon Napoliyə keçir. Amma bu sezon yuventusun işləri yaxşı getmir və ilk 5-likdən kənarda qalırlar. Buna baxmayaraq komandanın ulduzu olan və 1984-də Fransa ilə Avropa çempionu olmuş Platini 18 qolla sezonun bombardiri olur. Serie a-dan əli üzülən Yuventus fikrini çempionlar liqasının keçmiş adı olan Çempion klublar kuboku turnirinə verir. Heysel faciəsinin baş verdiyi finalda məhz Platininin penaltisi nəticəsində Liverpool üzərində qələbə ilə Avropanın böyüyü olurlar.
Sezonun Daha bir önəmli hadisəsi isə tarixin ən yaxşı oyunçusunun Barcelonadan Napoliyə transfer olunması idi. Bəziləri Maradonanın Barcelonada istəniləni vermədiyini düşünərək onun kaprizli olduğunu bildirir. Amma Barcelona - Maradona məsələsi tamam başqa söhbət mövzusudur. Çoxları Napolinin çempion olmağını gözləsələr də bu 3 il sonra baş verir. Komandanın ən yaxşısı Maradona olsa da təkbaşına Napolini çempion etməsi imkansız idi. Ətrafında yaxşı oyunçular yığılandan sonra o, tarix boyu şimallılar tərəfindən lağ edilən və ələ salınan Neapolu 2 dəfə İtaliyanın böyüyü etməyi bacarır.
Fiorentina isə 82 Braziliyasının əfsanə kapitanı və karyerasında sadəcə 1 sezon Avropada oynayan Socratesi transfer edir. Amma matçlarda istəniləni verə bilmir, məşq üsullarını bəyənmir, həddindən artıq siqaret çəkir və içki içir, məşqçilərlə dalaşır və sezon sonunda Braziliyaya qayıdır.
Roma 1982-83 sezonunu çempion bitirəndən sonra 1984 Çkk turnirində liverpoola penaltilər seriyası nəticəsində məğlub olur. Romanın əsas ulduzlarından biri yenə 82 Braziliyasının oyunçusu olan Falcao idi. Onun çkk finalında penaltini vurmaqdan imtina etməsi, sol dizindən zədələnməsi, komandanın onun üçün həddən artıq pul xərcləməsi Falcaonun da sezon sonunda Braziliyaya qayıtması ilə nəticələnir.
Demək olar ki, sezonun ən yaxşı heyətlərindən birinə sahib olan İnter isə o qədər yaxşı nəticələr əldə etmir və sonda 3-cü olur. Milan da eynilə qənaətbəxş çıxış etmir və sezonu 5-ci bitirir.
Gələk Çempion Hellas Veronaya. Bu hadisəni yalnız 2016-cı ildəki Leicester city çempionluğu ilə müqayisə eləmək olar. Belə nağıllar məncə bir də olmayacaq. Zatən Veronanın ilk və tək çempionluğudu. Bu "balaca" klubun çempionluğunda əsas rollar yayda transfer edilən alman Hans Peter briegel və danimarkalı preben elkjaer ilə birlikdə oyunun sistemini onların üzərinə quran baş məşqçi osvaldo Bagnoli olur. Qapıda da garella əfsanələr yaradır, amma sezon sonunda çempion olmaq üçün sağa sola pul xərcləyən (təbii ki, bunda siciliya mafiyasının da rolu böyükdür) Napoliyə keçir. Komandanın əsas qol maşını guiseppe Galderisi olur və ümumilikdə 11 qol vurur. Hellas verona ilk turda maradonalı Napolini 3-1 məğlub edir. Yuventusu ilk dövrədə 2-0, Romanı isə 1-0 la keçirlər. 2ci dövrədə isə hər ikisi ilə heç-heçə edirlər. İnter və milanla isə hər iki dövrədə matçlar heç-heçə bitir. Verona sezon boyunca sadəcə 2 dəfə məğlub olur. 15-ci turda avellinoya 2-1, 25-ci turda Torinoya 1-2. Ki Torino da bu sezonu əla keçirib sonda 2-ci olur. Ümumilikdə verona 30 oyuna (15 qələbə, 13 heç-heçə və 2 məğlubiyyət) 43 xal toplayır. 29 tur lider olurlar. Sadəcə 16-cı turda İnter 1 həftəlik lider olur. O dərəcədə əzmkar oynayırlar. Coppa Italiada isə 4/1-də İnterə uduzurlar. İnter yarımfinalda Milana, milan isə finalda Sampdoriaya məğlub olur.
Bir haşiyəyə də çıxmasam olmaz. Serie a tarixində məhz bu sezon bir ilk gerçəkləşir və bu sezondan sonra bir daha bunu etmirlər. Bura kimi hansı hakimin hansı oyunu idarə edəcəyi 3-5 gün qabaqcadan müəyyən olunurdu. Amma bu mövsüm məhz oyun günü püşk ilə hakimlər təyin edilir. Və Hellas verona çempion olur. Və bir daha bu üsul təkrarlanmır. Və verona kimi "balaca" komandalar bir daha çempion ola bilmir. İf you know, you know.
Son olaraq fantastik mövsümün ilk 5-liyi və bəzi səhnələr:

28 may 1997 b.dortmund - yuventus matçı | idman

bədr döyüşü ★ wiki | tarix

bu sifarişi verən: zemaneden_shikayet
* Bədr döyüşü
624-cü ildə "peyğəmbər şəhəri"- mədinəyə köçən müsəlmanlarla məkkəli müşriklər arasında baş verən, müsəlmanların qalibiyyəti ilə nəticələnən döyüş. məkkədə müsəlman mallarından əldə edilən qənimətlərlə hazırlanan karvan şam yolunda saxlanılır və bu döyüş baş verir. mənbələrdə əslində ağlımıza gələn böyük döyüşlərdən yox, böyük miqyaslı bir məhəllə davası formasında olduğu deyilir.
bu qələbə nəticəsində müsəlman icmasının nüfuzu daha da artır və daha sonra məhəmməd peyğəmbər məkkəyə daxil olur, 630-cu ildə ərəb müsəlman dövlətini yaradır. məkkə "bütün müsəlmanların müqəddər şəhəri" nə çevrilir.

tissot prx | texnologiya

ray ban | sağlamlıq

1984-85 serie a sezonu | idman

red hot chili peppers | musiqi

kodak

1986 klivlend şar festivalı | tarix

(youtube: )

i̇qbal bano | musiqi

zaman ★ wiki | elm

fiziki və zehni proseslərin gedişatının forması, dəyişiklik ehtimalı üçün şərt, Fəlsəfə və fizikanın əsas konsepsiyalarından biri, bütün cisimlərin mövcudluğu müddətinin ölçüsü, hadisələrdəki proseslərin və proseslərin özünün, dəyişmənin və inkişafın ardıcıl dəyişməsinin xüsusiyyəti, eyni zamanda nisbilik nəzəriyyəsində inkişaf edən vahid məkan-zaman koordinatlarından biri.

beynəlxalq sistemdə Vahidi - saniyə

1. qiqail - 1.000.000.000 il (Günəş və Yerin yaşı təxminən 4,5 qiqaildir)
2. Minillik - 1000 il
3. Əsr - 100 il
4. İl 365/366 gün
5. Rüb 3 ay - 1/4 il
6. Ay ≈ 3 onillik - 28-31 gün, lakin ən çox 30 gün istifadə olunur
7. Həftə - 7 gün
8. Gün - 1/7 həftə
9. Saat - 1/24 gün
10. Dəqiqə - 1/60 saat
11. Saniyə - 1/60 dəqiqə
12. Dərəcə - 1/60 saniyə
13. Milisaniyə - 10-3 saniyə (qısa güllə hərəkəti)
14. Mikrosaniyə - 10-6 saniyə (damla ayrıldıqda istmusun davranışı)
15. Nanosaniyə- 10-9 saniyə (boş yerlərdə kristal səthininin yayılması)
16. Pikosaniyə - 10-12 saniyə (kristal qəfəs titrəmələri, kimyəvi əlaqələrin əmələ gəlməsi və pozulması)
17. Femtosaniyə - 10-15 saniyə (atomların titrəmələri, işıq dalğasında EM sahələri)
18. Attosaniyə - 10-18 saniyə (rentgen şüaları aralığındakı EM rəqsləri dövrü, elektron atomlarının daxili qabıqlarındakı elektronların dinamikası)
19. Zeptosaniyə - 10-21 saniyə (nüvə reaksiyalarının dinamikası)
20. ioktosaniyə - 10-24 saniyə (qeyri-sabit elementar hissəciklərin doğuşu / çürüməsi)

Həm klassik, həm də nisbi fizikada, zaman-zaman koordinatından vaxtın ölçülməsi üçün istifadə olunur (relyativistik halda, həm də məkan koordinatları), üstəlik ənənəvi olaraq gələcək üçün " " işarəsini, keçmiş üçün isə "-" işarəsini istifadə etmək adəti var. Bununla birlikdə, zaman koordinatının mənası klassik və nisbi vəziyyətlərdə fərqlidir (baxma: Zaman oxu)

Astronomiya və naviqasiya vaxtı dünyanın gündəlik fırlanması ilə əlaqələndirilir. Zamanlama üçün bir neçə konsepsiya istifadə olunur.

1. Yerli aydın günəş vaxtı - günorta, günəşin yerli meridiandan keçməsi ilə müəyyən edilir (gündəlik hərəkətdə ən yüksək nöqtə). Əsasən naviqasiya və astronomiya tapşırıqlarında istifadə olunur. Bu gün saatı ilə göstərilən vaxtdır.
2.Yerli orta günəş vaxtı - il ərzində Günəş bir qədər qeyri-bərabər hərəkət edir (fərq ± 15 dəq), buna görə də orta günəş vaxtı ilə üst-üstə düşən şərti olaraq bərabər cərəyan vaxtı tətbiq olunur. zaman hər coğrafi uzunluq üçün fərqlidir.
3. Universal Time (Greenwich, GMT) - əsas meridianda günəş vaxtı deməkdir (Greenwich yaxınlığından keçir). Yenilənmiş universal vaxt, atom saatı istifadə edilərək sayılır və UTC (Universal Time Coordined, UTC) adlanır. zaman bütün dünya üçün eyni olduğu qəbul edilir. Astronomiya, naviqasiya, astronavtika və s. istifadə olunur.
4. Sidereal vaxtı - gecə bərabərləşməsinin yuxarı zirvəsində qeyd olunur. Astronomiyada və naviqasiyada istifadə olunur.
Astronomik zaman yuxarıdakıların hamısı üçün ümumi bir anlayışdır.
5. Zona vaxtı - hər bir yaşayış məntəqəsində özünün yerli günəş vaxtına sahib olmaq üçün yaranan narahatlıq üzündən dünya 24 saat qurşağında qeyd olunur və bu müddət eyni sayılır və qonşu vaxt zonasına keçidlə tam 1 saat dəyişir.
5. Dekret vaxtı - "standart vaxt və bir saat" vaxtının hesablanması qaydası. 1930-cu ildə bütün SSRİ-də saat əqrəbi 1 saat irəli çəkildi. Məsələn, rəsmi olaraq ikinci saat qurşağında olan Moskva, Greenwich-dən 3 saat fərqli bir vaxt istifadə etməyə başladı. Uzun illər SSRİ-də və Rusiyada yay vaxtı əsas mülki vaxt idi.
6. Yay vaxtı (yay vaxtı, yay vaxtı) - əllərin mövsümi hərəkəti, yazda 1 saat irəli, payızda 1 saat geri.
Yerli vaxt (standart vaxt, yerli standart vaxt) müvafiq ərazinin yerləşdiyi saat qurşağının vaxtıdır. Konsepsiya, Rusiyada standart vaxt və yay vaxtı anlayışları əvəzinə 2011-ci ildə federal qanunla tətbiq edildi.


Fəlsəfədə zaman - geriyə dönməsi mümkün olmayan, geri dönməz bir cərəyandır (zaman yalnız bir istiqamətdə - keçmişdən bu gündə, bu gündən gələcəyə axır)

Metrologiyada isə zaman, fiziki bir kəmiyyət, Beynəlxalq Vahidlər Sisteminin yeddi əsas kəmiyyətdən biri və uzunluqdan sonra "ikinci" vahid

1. İstifadə olunan simvollar

Zamanı təyin etmək üçün, Latın əlifbasının t simvolunddan istifadə olunur (latınca - "tepmus"- zaman) və ya yunan əlifbasının simvolu τ-dan istifadə olunur. Riyazi düsturlarda zaman fərqi tez-tez fərqlənən dəyişən üzərində bir nöqtə ilə işarələnir (məsələn, Laqranj düsturu)

2. Zamanın xüsusiyyətləri

Zaman özünün biryönümlülüyü ilə xarakterizə olunur (baxma: Zaman oxu), bir ölçülü, yəni bir sıra simmetriya xüsusiyyətlərinin olmaması ilə fərqlənir.

Həm də zaman fiziki bir kəmiyyət olaraq müəyyən bir istinad çərçivəsindəki dövri proseslər ilə təyin olunur, zaman miqyası qeyri-bərabər (Yerin Günəş ətrafında və ya insan nəbzi) və vahid ola bilər. Vahid istinad çərçivəsi "tərifə görə" seçilir; Məsələn, əvvələr, zaman mövhumu günəş sistemi cisimlərinin hərəkəti ilə əlaqələndirilirdi (efemeris vaxtı) və indi yerli vaxt olaraq atom vaxtından istifadə edilir. atom vaxtında saniyənin standartı, sezyum-133 atomunun torpaq vəziyyətinin iki hiperfin səviyyələri arasındakı keçidə uyğun gələn 9 192 631 770 radiasiya dövrüdür. Qeyd etmək lazımdır ki, bu tərif özbaşına deyilməyib, eksperimental fizikanın inkişafının bu mərhələsində bəşəriyyət üçün mövcud olan ən dəqiq dövri proseslərlə əlaqələndirilir.

3. zamanın yönümü

Müasir alimlərin əksəriyyəti keçmiş və gələcək arasındakı fərqin prinsipial, təməl olduğuna inanırlar.

Stephen Hawking, A Brief History of Time
adlı kitabında yazır:

Elm qanunları zamanı "irəli" və "geri" istiqaməti ilə ayırd etmir. Ancaq gələcəyi keçmişdən fərqləndirən ən az üç zaman oxu var. Termodinamik ox, pozğunluğun artdığı zaman istiqamətidir; psixoloji ox - gələcəyi deyil, keçmişi xatırladığımız zaman istiqaməti; kosmoloji ox, Kainatın daralmadığı, genişləndiyi zaman istiqamətidir. Psixoloji bir oxun praktik olaraq bir termodinamik oxa bərabər olduğunu göstərdim, buna görə hər ikisi də eyni istiqamətə yönəldilməlidir.

Keçmişin özünəməxsusluğu olduqca məqbul sayılır. Gələcək üçün müxtəlif "alternativ" variantların olması və ya olmaması ilə bağlı alimlərin fikirləri fərqlidir

Zamanın "başlanğıcı"nın big bang olduğu və zamanın keçməsinin Kainatın genişlənməsindən asılı olduğu, zamanın kosmoloji oriyentasiyası haqqında bir fərziyyə də var

4. zamandan asılılıq

Bütün dünyamızdakı hadisələr, vəziyyət zamandan asılı olduğundan, hər hansı bir sistemin vəziyyəti, ümumiyyətlə olduğu kimi zamandan asılı ola bilər. Bununla birlikdə, bəzi müstəsna hallarda, hər hansı bir kəmiyyətin zamana olan asılılığı əhəmiyyətsiz ola bilər, buna görə yüksək dəqiqliklə bu xüsusiyyət zamandan asılı hesab edilə bilər. Bu cür kəmiyyətlər bir sistemin dinamikasını təsvir edərsə, qorunan kəmiyyətlər və ya hərəkətin inteqralları adlanır. Məsələn, klassik mexanikada təcrid olunmuş sistemin ümumi enerjisi, ümumi impulsu və ümumi açısal impulsu hərəkətin ayrılmaz hissəsidir.

Müxtəlif fiziki hadisələri üç qrupa ayırmaq olar:

1. stasionar - əsas xüsusiyyətləri zamanla dəyişməyən hadisələr. Stasionar bir fenomenin faz portreti sabit bir nöqtə ilə təsvir olunur;
2. qeyri-stasionar - zamandan asılılığın kökündən vacib olduğu hadisələr. Stasionar olmayan bir fenomenin faz portreti müəyyən bir trayektoriya boyunca hərəkət edən bir nöqtə ilə təsvir olunur. Bu da öz növbəsində aşağıdakılara bölünür:
2.1. dövri - fenomendə aydın bir dövriyyə müşahidə olunursa (faz portreti qapalı bir əyridir);
2.2. Periodik-dövri - ciddi mənada dövri deyil, ancaq kiçik bir miqyasda dövri kimi görünürlər (faz portreti demək olar ki, qapalı bir əyridir);
2.3. xaotik - aperiodik fenomenlər (faz portreti müəyyən bir ərazini az-çox, bərabər süzən açıq bir döngədir, cazibədir);
3. yarı stasionar - qəti şəkildə desək, qeyri-sabit olan fenomenlər, lakin təkamülün xarakterik miqyası.

5. Zaman konsepsiyası:

Hal-hazırda belə bir konsepsiyanı "zaman" kimi izah edən, ümumiyyətlə qəbul edilmiş tək bir nəzəriyyə yoxdur. Bu fenomeni əsaslandırmağa və təsvir etməyə çalışan bir çox nəzəriyyə irəli sürülür (bunlar daha ümumi nəzəriyyələrin və fəlsəfələrin bir hissəsi də ola bilər).

5.1 Elmdə Qəbul Edilən Konsepsiyalar:

Klassik fizikada zaman fasiləsiz bir kəmiyyətdir, dünyanın heç bir mövhumu ilə təyin olunmayan apriorik xüsusiyyətidir. Zamanı Ölçmək üçün əsas olaraq, müəyyən bir müddətin standartı kimi tanınan müəyyən, ümumiyyətlə, dövri, hadisələr ardıcıllığından istifadə olunur. Saatın prinsipi buna əsaslanır.

Bir müddət axını kimi zaman dünyadakı bütün proseslərin gedişatını bərabər şəkildə təyin edir. Dünyadakı bütün proseslərin, mürəkkəbliyindən asılı olmayaraq, zamanın gedişinə təsiri yoxdur. Buna görə klassik fizikada zamana mütləq deyilir:

isaac newton : Mütləq, həqiqi riyazi zaman, özü və öz mahiyyəti etibarilə, xariclə heç bir əlaqəsi olmadan bərabər axar ... Bütün hərəkətlər sürətlənə və ya yavaşlaya bilər, ancaq mütləq zamanın gedişi dəyişə bilməz

Zamanın mütləqliyi, Galileonun çevrilmələri ilə əlaqəli Nyuton mexanikasının tənliklərinin dəyişməzliyində riyazi olaraq ifadə olunur. Keçmişdəki, indiki və gələcəkdəki bütün zaman anları bir-birinə bərabərdir, zaman homogendir. Zaman axışı dünyanın hər yerində eynidir və dəyişə bilməz. Hər bir həqiqi rəqəmə zaman anı verilə bilər və əksinə, zamandakı hər ana həqiqi bir nömrə verilə bilər. Beləliklə, zamanın davamlılığı təşkil edir. Evklid məkanındakı hesablaşma (hər nöqtəni bir ədədə uyğunlaşdırmaq) nöqtələrinə bənzər şəkildə, bütün nöqtələri indiki vaxtdan sonsuza qədər keçmişə, sonsuz bir şəkildə gələcəyə doğru hesab edə bilərsiniz. Vaxtı ölçmək üçün yalnız bir ədədə ehtiyac var, yəni zaman bir ölçülüdür. Zaman aralıqları paralel vektorlarla əlaqələndirilə bilər, bunlar xətt seqmentləri kimi əlavə oluna bilər. Zamanın homogenliyinin ən vacib nəticəsi enerjiyə qənaət qanunudur (Noether teoremi. Nyuton mexanikasının tənlikləri və Maksvellin elektrodinamikasına görə, zaman, işarəsi əksinə dəyişəndə ​formasını dəyişmir. Zamanın tərsinə (T-simmetriya) nəzərən əks işarə ilə simmetrikdirlər. Klassik mexanika və elektrodinamikada zaman geri çevrilir.

Klassik fizikada zaman və məkan anlayışları arasındakı əlaqə impuls və enerji xüsusiyyətləri arasındakı əlaqə vasitəsi ilə özünü göstərir. İmpulsdakı dəyişiklik (qorunması fəzanın simmetriya xassəsi ilə əlaqələndirilir - bərabərlik) qüvvənin zaman xarakteristikası ilə müəyyən edilir - onun impulsu F∆t düsturu ilə və enerjidəki dəyişiklik (qorunması zamanın oxşar xüsusiyyəti ilə əlaqələndirilir) gücün məkan xarakteristikası - onun işi F∆t düsturu ilə hesablanır.

5.2 Termodinamika və Statistik Fizikada zaman konsepsiyası:

Termodinamikanın ikinci qanununa görə, təcrid olunmuş bir sistemdə entropiya ya dəyişməz qalır, ya da artır (tarazlıq olmayan proseslərdə). Bununla birlikdə, termodinamikada zaman anlayışı ümumiyyətlə nəzərə alınmır və proseslərin axın istiqaməti ilə zaman axınının istiqaməti arasındakı əlaqə bu fizika sahəsinin çərçivəsindən kənara çıxır.

Balanssız statistik mexanikada entropiyanın zamanla arasındakı əlaqə daha açıq şəkildə göstərilir: zaman keçdikcə təcrid olunmuş qeyri-tarazlıq sisteminin entropiyası artacaq, statistik tarazlığa çatana qədər, yəni proses axınının istiqaməti zaman axınının istiqaməti ilə üst-üstə düşür.

Zamanın keçməsinin ayrı-ayrı hadisələrə və ya cisimlərə deyil, bütövlükdə Kainatın sürətləndirməsi ilə bağlı müxtəlif fərziyyələr irəli sürülmüşdür.

Kainatın genişlənməsinin obyektlərinin mürəkkəbləşməsi ilə eyni vaxtda müşahidə olunması, müsbət sürətlənməsi istər-istəməz, bu ifadənin bir-biri ilə əlaqəli proseslər olan daimi bir enerji axınının olması barədə nəticəyə gətirib çıxarır. Beləliklə, həm xaricdən hadisələr ardıcıllığı olaraq qəbul edilən, həm də daxili bir sensasiya olaraq verilən zaman, bütün komponentləri tərəfindən mənimsənilən Enerjinin Kainatının həcminə olan bir axınıdır.

Cisimlərin uyğun vaxtı bu enerjinin müxtəlif sürət və mümkün miqdarda mənimsənilməsi nəticəsində yaranır. Bu, həm də zamanın dönməzliyi və ya "yarım ölçülü" olması ilə əlaqəsini izah edir - Kainatın həcmində enerji konsentrasiyası daim artır. Zamanın keçməsini sürətləndirmək üçün bu vəziyyətdə Kainatın həcminin ölçülərinin kubuna nisbətdə artması və enerji yayılmasının mümkün olduğu səthin yalnız onların kvadratı ilə mütənasib olması kifayətdir. Nəticədə, nisbi səth sahəsi və daxil olan enerjinin səpələnmə ehtimalı Kainatın ölçüsünün artmasına nisbətdə azalır. Bu, cisimlər tərəfindən dağılmaqla deyil, yeni daxili əlaqələrin meydana gəlməsi yolu ilə çıxarılan enerji payının artmasına səbəb olur.


Beləliklə, zaman, artıq enerjini quruluşundan çıxarmaq mümkün olmadığı zaman obyektlərin ağırlaşmasına və məhvinə səbəb olan fiziki bir fenomendir və onun geri dönməzliyi və sürətlənməsi enerji konsentrasiyasının daim artması ilə əlaqədardır.

5.3. kvant fizikası:

Kvant mexanikasında zamanın rolu termodinamikada olduğu kimidir: demək olar ki, bütün kəmiyyətlərin kvantlaşdırılmasına baxmayaraq, zaman xarici, kəmiyyətlənməmiş bir parametr olaraq qalır. Zaman operatorunun tətbiqi kvant mexanikasının əsaslarına görə qadağandır. Kvant mexanikasının əsas tənliklərinin özləri zaman işarəsi ilə əlaqədar simmetriyaya sahib olsalar da, ölçmə zamanı kvant-mexaniki bir cismin klassik bir ölçmə cihazı ilə qarşılıqlı təsirindən geri dönməzdir. Kvant mexanikasında ölçmə prosesi zamanla asimmetrikdir. Keçmişlə əlaqəli olaraq, obyektin vəziyyəti haqqında gələcək ehtimal məlumatı verir. Gələcəklə əlaqəli olaraq özü yeni bir mövhum yaradır

Kvant mexanikasında zaman və enerji üçün bir qeyri-müəyyənlik mövcuddur: qapalı sistemdə enerjinin qorunma qanunu iki ölçmə yolu ilə, aralarında vaxt intervalı ilə ∆t-də, yalnız sırasının dəyərinə qədər yoxlanıla bilər>

Bir kvant saatının dəqiqliyi termodinamikanın əsas qanunları ilə məhdudlaşır. Vaxtın ölçülməsinin dəqiqliyi nə qədər yüksəkdirsə, sərbəst enerji o qədər çox istiyə çevrilir, yəni entropiya bir o qədər sürətlə artır. Bu təsir kvant fizikası ilə, termodinamika və zaman oxu anlayışı arasındakı əlaqəni nümayiş etdirir.

Rölativistik fizikada (Xüsusi nisbilik nəzəriyyəsi) iki əsas müddəa yazılmışdır:

1. vakuumda işığın sürəti, bir-birinə nisbətən düzbucaqlı və bərabər hərəkət edən bütün koordinat sistemlərində eynidir.

2. bir-birinə nisbətən düzbucaqlı və bərabər hərəkət edən bütün koordinat sistemlərində təbiət qanunları eynidir

Ayrıca, səbəbiyyətin ümumi fəlsəfi postulatından istifadə edir: hər hansı bir hadisə yalnız ondan sonra baş verən hadisələrə təsir edə bilər və ondan əvvəl baş verən hadisələrə təsir edə bilməz. SRT, məkan-zaman aralığının, məkan-zamandakı tərcümələr qrupuna nisbətən dəyişməzliyi və izotropiya (fırlanma qrupu ilə bağlı dəyişməzlik) inersial istinad çərçivələrində məkan və zaman haqqında bir ifadəsidir. Səbəbiyyətin postulatından və işıq sürətinin istinad çərçivəsi seçiminin müstəqilliyindən belə çıxır ki, hər hansı bir siqnalın sürəti işıq sürətini aşa bilməz. Bu postulatlar, bir referans çərçivəsində eyni vaxtda olan hadisələrin birincisinə nisbətən hərəkət edən başqa bir istinad sistemində eyni vaxtda ola bilməyəcəyi qənaətinə gəlməyə imkan verir. Beləliklə, zamanın gedişi istinad çərçivəsinin hərəkətindən asılıdır. Riyazi olaraq bu asılılıq Lorentz çevrilmələri ilə ifadə olunur. Məkan və zaman, müstəqilliyini itirir və vahid bir zaman-zaman davamlılığının ayrı tərəfləri kimi çıxış edir (Minkowski məkanı). Galileo çevrilmələri altında qorunub saxlanılan üç ölçülü fəzadakı mütləq zaman və məsafənin əvəzinə, Lorentz çevrilmələri altında qorunan dəyişməz bir aralıq anlayışı meydana çıxır. Bütün istinad çərçivələrindəki hadisələrin səbəb sırası dəyişmir. Hər bir maddi nöqtənin öz vaxtı var, ümumiyyətlə, digər maddi nöqtələrin öz vaxtı üst-üstə düşmür.

Məkan-zaman dörd ölçülüdür, davamlıdır (dünyadakı bütün hadisələrin məcmusu davamlılıq gücünə malikdir) və bir-birinə bağlıdır (topoloji cəhətdən bir-birinə bağlı olmayan iki hissəyə, yəni heç birində digər hissəyə sonsuz yaxın bir element olmayan hissələrə bölmək olmaz.

5.4. sinergetika:

Sinergetika, zaman oxunun paradoksunu həll edərkən (baxma: niyə geri dönən proseslər geri dönməz hadisələrə yol açır?) Poincaré və Kolmogorov-a əsaslanan xaos nəzəriyyəsindən istifadə edərək tarazsız statistik mexanikadakı proseslərin öyrənilməsinə əsaslanaraq ayrı traektoriyalara (klassik mexanika) və ya dalğa üçün azaldılmayan konsepsiya irəli sürdü. xaotik-klassik və ya kvant sistemlərinin ehtimal xarakterli təsvirinin funksiyaları (kvant mexanikası) kompleks özünəməxsus dəyərlərlə vahid olmayan çevrilmələrdən istifadə edilir. Dinamik tənliklərin bu formulyasiyasına simmetriyanın zamanla pozulması və hərəkət tənlikləri səviyyəsinə, onsuz da, dönməzlik daxildir.

I. Prigojine:
(italik: "zaman geriyə dönməzliklə və prosesin tarixi ilə əlaqəli həqiqi mənasını qazanır və sadəcə hərəkəti xarakterizə edən həndəsi bir parametr deyil"

Bəzi nəzəriyyələr sözdə fəaliyyət göstərir. ən kiçik, elementar və qırılmaz "zaman kvantı" "Plank vaxtı" anlayışına uyğundur

5.5. (kalin: psixologiyada zaman konsepsiyası:

Psixologiyada zaman subyektiv bir hissdir və müşahidəçinin vəziyyətindən asılıdır. Xətti və dairəvi (tsiklik vaxtı ayırmaq lazımdır.

6. fəlsəfədə zaman:

Zamanın təbiəti haqqında düşünməyə başlayan ilk filosoflardan biri Platon idi. Zaman (Yunanca χρόνος traktatında zamanı "əbədiyyətin hərəkətli bir bənzəri" olaraq xarakterizə edir. Zaman, Yaxşılığın olmadığı, ancaq ona sahib olmaq arzusunun olduğu qüsurlu bir dinamik dünyanın xüsusiyyətidir. Beləliklə, zaman bir natamamlıq və əskiklik anını ortaya qoyur (zaman heç vaxt olmur). Əbədiyyət (Yunan αἰών) isə əksinə, tanrıların statik aləminin bir xüsusiyyətidir. Aristotel bu zaman anlayışını "hərəkət ölçüsü" olaraq təyin edərək inkişaf etdirdi. Bu təfsir onun "Fizika"sında sabitləşdi və zamanın təbii-elmi dərk edilməsinin təməlini qoydu.

Orta əsrlərin əvvəllərində Avqustin subyektiv zaman konsepsiyasını inkişaf etdirir, burada dəyişən qavrayışların (ruhun uzanması - lat. Distentio animi) psixi fenomeninə çevrilir. Avqustin zamanın üç hissəsini ayırır: indiki, keçmiş və gələcək. Keçmiş yaddaşda verilir və gələcək intizardadır (qorxu və ya ümid daxil olmaqla). Avqustun, zamanın dönməzlik kimi bir tərəfini qeyd edir, çünki zaman baş verən hadisələrlə doludur (zaman keçir). Zaman insanın ruhundan əlavə, insanlıq tarixində özünü doğrusal olduğu yerdə göstərir.

Gələcəkdə zamanın hər iki təfsiri paralel olaraq inkişaf edir. isaac Newton, zamanı mükəmməl, bərabər şəkildə axan, başlanğıcı və sonu olmayan "mütləq zaman" anlayışını təqdim edərək zamanın təbii-elmi anlayışını dərinləşdirir. Gottfried Leibniz vaxtında monad içərisindəki obyektləri düşünmək tərzini görərək Augustini izləyir. Leybnizdən sonra vaxtı "hadisələrin təfəkkürünün apriori forması" kimi təyin edən İmmanuel Kant gəlir. Bununla birlikdə, həm təbiətşünaslıq, həm də zamanın subyektiv anlayışları ortaq bir şeyi, yəni mövhumların dəyişmə anını ortaya qoyur, çünki heç bir şey dəyişmirsə, zaman özünü heç bir şəkildə dəyişmək fikir ortaya qoyula bilməz. A.Berqson bu baxımdan zamanın və cisimlərin "ayrı" varlığını inkar edir, "müddət" reallığını təsdiqləyir. Vaxt zehnimizdə müddətin təzahürü formalarından biridir. Zamanın idrakı yalnız intuisiya üçün mövcuddur. A. Bergson: “Nəticə etibarilə, müddətimiz bir-birini əvəzləyən anlar deyil: o zaman yalnız indiki davamlı mövcud olardı, indiki zamanda keçmişin davamı, təkamül və konkret müddət olmazdı. Müddət, keçmişin davamlı inkişafıdır, gələcəyi mənimsəyir və irəlilədikcə genişlənir ”[46].

Oxşar fikirlər dialektik materializm (zaman bütün varlığın forması kimi) [47] və fenomenologiyada fərqli fəlsəfi istiqamətlərdə inkişaf edir. Zaman onsuz da varlıqla müəyyənləşdirilir (məsələn, Heidegger'in 1927-ci ildə yazılmış "Varlıq və Zaman" əsərində) və bunun əksi artıq əbədiyyət deyil, yoxluqdur. Zamanın ontologlaşması onun varoluş fenomeni kimi reallaşmasına gətirib çıxarır.

7. Fizikada həll olunmamış zaman problemləri:

1. ümumiyyətlə, vaxt niyə keçir?
2. Niyə zaman həmişə bir istiqamətə axır?
3. Kvant zamanı mövcuddurmu?
4. Niyə vaxt bir ölçülüdür?

davide moscardelli | idman